سرعت و دقت، موارد مهمی برای برسی در تفنگ های بادی

گردآوری و ترجمه : سید امیر رفعتی پور

سرعت ساچمه

اینکه یک تفنگ بادی بتواند ساچمه ای رو با سرعت 1200fps( معادل ۳۶۵.76mps) شلیک کند بنظر فوق‌العاده می آید که البته بعضی از سلاح ها این کار رو انجام میدهند. اگرچه این کار به معنی خوب بودن آن سلاح نیست. درواقع اصلا خوب نیست. برای برسی علت شما ابتدا باید با نحوه کارکرد ساچمه های امروزی آشنا بشید.

ساچمه های طرح دیابلو( همان ساچمه های معروف شرکت JSB و یا سایر برند ها) دارای کمری باریک شده و دامنه ای سوراخ با سری گرد، تیز و یا سوراخ( هالوپوینت) هستند. دامنه ساچمه می‌تواند ضخیم و یا نازک باشد و عمق آن کوتاه یا عمیق. تمامی جزئیات از این قبیل، تاثیراتی در نحوه کارکرد این مدل ساچمه می‌گذارند. ولی در اصل طرح کلی این مدل ساچمه است که باعث تفاوت و کارایی آن شده است.

عموم ساچمه های با کیفیت بالا طراحی شبیه به یکدیگر دارند که در وسط باریک شده اند و بطور معمول این طرح رو به اسم دیابلو می‌شناسند. ساچمه های دیابلو بوسیله طراحی منحصر بفرد خود، قرار گرفتن نیروی پسا( Drag) در امتداد محور ساچمه و پشت مرکز ثقل باعث شده پایداری لازم ایجاد گردد. دامنه( Skirt) تو خالی و کمر باریک شده به ایجاد نیروی پسا کمک می‌کنند، همچنین نیروی وزن به کمک می‌آید و باعث می‌شود سر ساچمه در جایگاه مناسب خود قرار گیرد. اکثر تفنگ ها با دادن چرخش سریع به ساچمه حول محور آن باعث ایجاد تثبیت میگردند، که به این جهت ساچمه های دیابلو حتی با لوله هایی با خان کشی نرم( Smoothtwist) نیز دقت لازم رو پیدا می‌کنند. درواقع شما می‌توانید این مسئله رو در ورزش بدمینتون نیز مشاهده نمایید. اکثر ساچمه های جدید بوسیله خان های موجود در لوله تفنگ، حول محور خود شروع به چرخیدن می‌کنند ولی چرخش به تنهایی برای ایجاد ثبات کافی نیست. ساچمه در هنگام خروج از لوله تفنگ به سریعا شروع به کاهش سرعت خود می‌کند. بطوریکه بیش از نیمی از سرعت خود رو در فاصله کمتر از 100yard( معادل ۹۱.44m) از دست می‌دهد. اگر ساچمه با سرعتی بیش از سرعت صوت( سرعت صوت معادل 340mps) شلیک شود، بعلت عبور از دیوار صوتی ایجاد شده توسط خود ساچمه، پایداری خود را از دست می‌دهد. سرعت صوت در یک روز معمولی و در ارتفاع سطح آب های آزاد حدود 1100fps است. اگر ساچمه با سرعتی بیشتر حرکت کند، باعث ایجاد شکافی در دیوار صوتی ایجاد شده توسط خود ساچمه میشود. این شلیک در مقایسه با موردی مشابه که تنها در سرعت تفاوت دارد و درواقع کمتر است، دقت کمتری خواهد داشت در حالی که این تفاوت، تنها با کم کردن سرعت و رساندن آن به 900fps ( معادل ۲۷۴.32mps) حاصل می‌شود و نسبت به سرعت خطر فاصله زیادی ندارد و جای نگرانی نیست. اکثر تیراندازان حرفه‌ای و باتجربه، شلیک هایی پایین تر از سرعت صوت دارند و یا با استفاده از گلوله های مگنوم که سرعت بسیار بالاتری دارند، این کار را انجام می‌دهند تا بتوانند حداکثر دقت رو داشته باشند.
پرتابه هایی که با سرعتی بیشتر از سرعت صوت حرکت می‌کنند افت سرعت بیشتری نسبت به مواردی دارند که سرعت حرکتشان پایین تر از سرعت صوت است. برای حفظ سرعت، پرتابه های مافوق صوت باید دارای آیرودینامیک قوی تری نسبت به مواردی باشند که در سرعت های پایین تر از صوت حرکت می‌کنند.

اگر کمی مقیاس برسی را کاهش دهیم؛ در مسابقات تیراندازی با تفنگ المپیک، بطور معمول سرعت ساچمه های شلیک شده در حدود 600fps( معادل با ۱۸۲.88mps) است. در کلاس تپانچه بادی نیز سرعت شلیک ساچمه با این سلاح ها در حدود ۴۵۰ تا 580fps می‌باشد. هردو کلاس تفنگ دارای دقت های بسیار بالایی هستند و از ساچمه های سرتخت استفاده می‌کنند که بتوان محل برخورد ساچمه در سیبل را به درستی تشخیص داد. اگرچه این ساچمه ها از لحاظ آیرودینامیکی قابل قبول نیستند ولی بعلت اینکه در زیر سرعت صوت حرکت می‌کنند می‌توان از این مورد چشم پوشی کرد. اکثر شکارچیان علاقه دارند سلاح آنها بتواند ساچمه هایی با وزن بالا و سرعتی درحدود ۷۵۰ تا 900fps شلیک کند. همچنین کسانی که تیراندازی را تفریحی دنبال می‌کنند شلیک ساچمه با سرعتی در حدود ۶۰۰ تا 900fps را مناسب می‌دانند. و البته کسانی که علاقه به تپانچه دارند، سلاح های آنها پرتابه را با سرعتی درحدود ۳۵۰ تا 550fps شلیک می‌کند. سرعت بالا نشانه کیفیت ساخت خوب و یا دقت بالا نیست. درواقع این مورد رو می‌توان یک پوئن مثبت تلقی کرد. ساچمه های دیابلو برای ارائه بیشترین دقت و قدرت در سرعت هایی پایین تر از صوت طراحی شده اند، بنابراین تفنگ خودتون رو با دقت بیشتری انتخاب کنید. پرتابه هایی که طراحی آنها به شکل قایق میباشد( The boattail pointed bullet) برای سرعت های بالاتر از سرعت صوت طراحی شده اند که زمان پروازی بیشتری دارند. در زیر یکی از بهترین و دقیق ترین مرمی های تولید شده رو ببینید. این نوع مرمی دارای روکشی مسی بر روی هسته سربی آن
است که در نوک خود دارای سوراخ کوچکی میباشد. این نوع مرمی ها برای تمامی کالیبر های معروف تولید می‌شوند ولی این مدل، کالیبر ۳۰۸ و وزن 168grain است که معروف ترین در این نوع می باشد. این مرمی بخصوص برای مسابقات هدف زنی دور برد استفاده می‌شود.

برسی ساچمه های یک تکه یا اصطلاحا بولت شکل

اگر ساچمه های طرح دیابلو که کمر باریک و دامنه خالی دارند برای سرعت هایی مافوق صوت مناسب نیستند، آیا ساچمه های یک تکه نیز همین مشکل رو دارند؟ بعضی از برند ها ساچهم هایی با وزن بیشتر و شکلی متفاوت به نام ساچمه های یک تکه( Solid Pellet) تولید کرده اند، ولی این ساچمه با سرعت بالا دقت خوبی دارند؟

هردوی ساچمه را در عکس زیر ببینید. ساچمه سمت چپ وزنی در حدود 33grain( معادل ۲.138gr) دارد وخبری از باریک شدن قسمت میانی و یا خالی بودن ته ساچمه نیست و به این معنی میباشد که پرتابه باید با سرعت بیشتری حول محور خود بچرخد تا بتواند پایداری لازم را ایجاد کند. و برای حل این مشکل ساچمه باید با سرعت بیشتری نسبت به معمول شلیک شود. شکل سر این نوع ساچمه اصطلاحا فنجانی است. دراصل به‌شکلی طراحی شده که وقتی داخل لوله حرکت می‌کند تمامی فضای بین خان ها را پر کند و سطح تماس بیشتری با آن ها داشته باشد تا بتواند از حداکثر انرژی باد پشت سر خود استفاده نماید. در سمت راست ساچمه کراسمن مدل پریمیر دیابلو با وزن ۱۴.3grain( معادل ۰.92gr) قرار دارد. با این تفاسیر اگر با یک اسلحه بادی کالیبر ۵.۵ که توانایی شلیک ساچمه سنگین تر با سرعت مافوق صوت را داشته باشد، این کار را انجام دهیم؛ همچنان دقت ساچمه سبک تر که در محدوده فروصوت شلیک شده بیشتر است. ولی چرا؟ علت واضح است چراکه شلیک مافوق صوت بوده. همانطور که این مورد را در تفنگ های خفیف کالیبر ۲۲. یا همان ۵.۵ و استفاده از فشنگ های مافوق صوت قابل مشاهده است‌، گلوله براثر دیوار صوتی ایجاد شده توسط سرعت بالای خود دچار عدم پایداری و نتیجتا انحراف می‌گردد. برای حل این مشکل و اینکه گلوله در هنگام پرواز روی خط مسیر خود باقی بماند باید سرعت شلیکش چندین برابر سرعت صوت باشد، نه فقط کمی بیشتر. به همین جهت اگر شما بتوانید ساچمه سنگین تر را با سرعتی بیشتر از 1400fps( معادل با ۴۲۶.72mps) شلیک کنید، می‌توان گفت یک موفقیت داشته اید. کمتر از این سرعت دقت قابل قبولی حاصل نمی‌شود. و به این خاطر است که فشنگ های هدف زنی سلاح های خفیف فروصوت هستند. از این رو توصیه می‌شود از تجربیات تیراندازان حرفه ای استفاده کنید و در سرعت های پایین تر شلیک انجام دهید. اگر همچنان میخواهید ساچمه هایی با وزن بالا یا همان ساچمه های یک تکه را شلیک کنید، توجه داشته باشید که برای نتیجه مطلوب باید آنها را با سرعت بسیار زیاد شلیک کنید که چرخش اضافه ایجاد شده بتواند کمبود نیروی پسا را جبران و باعث ایجاد ثبات در شلیک شود و نتیجتا دقت لازم را به پرتابه بدهد.

آیا ساچمه با سرعت بالاتر افت کمتری ندارد؟

بله درست است. همچنین بجای اینکه در مسیر مشخص حرکت داشته باشد، از مسیر خود منحرف می‌گردد. یعنی چه شما با ساچمه ای که سرعت کمتر دارد یا حتی سرعت بالاتر، ممکن است نتوانید بخاطر افت تیر متفاوت هدف را بزنید که در اینجا انتخاب با خودتان است. اگر به سال ۱۸۰۰ میلادی باز گردید، افرادی بودند که در فاصله 1000yard( معادل ۹۱۴.4m) و یا حتی بیشتر می‌توانستند هدف را بزنند بدون آنکه سرعت پرتابه آن ها از سرعت صوت تجاوز کند. آنها بیشتر بر سر برد گلوله بحث داشته اند تا به امروز که مسائل بسیار گسترده تر شده اند. اما سلاح های آنها در کمال شگفتی بسیار دقیق بوده اند. گلوله ای که هدف را مورد اصابت قرار دهد خسارت بیشتری نسبت به گلوله ای که از آن رد می شود وارد می‌کند.

بنابراین، آیا تفنگ های بادی با توانایی شلیک سرعت بالا بد هستند؟

نه، به هیچ وجه. بخصوص اگر شما قدرت بیشتری بخواهید یا علاقه به شلیک در فواصل دور داشته باشید. ولی باید از آنها صحیح استفاده کنید. باید ساچمه های سنگین متفاوتی را تست کنید تا ببیند کدام یک بیشترین دقت را به شما می‌دهند. برای مثال اسلحه گامو ۱۲۵۰ توانایی شلیک ساچمه با سرعت 1200fps را دارد ولی فقط با ساچمه های بسیار سبک ۴.5grain کالیبر ۴.۵. برای آنکه شما دقت بالاتری بگیرید میتوانید از ساچمه های سنگین تر شرکت هایی مثل JSB یا H&N یا Crosman با وزن ۱۰.5grain استفاده کنید. همچنین اگر تفنگی مثل دیانا مدل ۳۴۰ مگنوم انتخاب کردید ترجیحا کالیبر ۵.۵ را بردارید تا طیف وسیع تری برای انتخاب از ساچمه ها با وزن بالاتر داشته باشید. ولی همیشه چنیدن ساچمه مختلف را امتحان کنید که ببینید اسلحه شما با کدام مدل و وزن سازگاری بالاتری دارد.

نتیجه

کیفیت یک سلاح بادی منوط بر توانایی شلیک با سرعت بالا نیست. درواقع سرعت بدون دقت معنایی ندارد. مکانیزم های بی‌نقص و روان، طراحی خوب و کیفیت مواد بکار رفته در ساخت نیز از جمله فاکتور های مهم هستند. نگذارید تنها فاکتور سرعت انتخاب شما را دچار مشکل کند.

منبع:  Pyramydair.com